W ostatnich dniach marca odbyło się międzynarodowe studenckie seminarium naukowe „Approaching politics of memory in Central and Eastern Europe”.
Wydarzenie zostało zorganizowane przez WNPiD UAM, Bath Spa University (Wielka Brytania), poznański oddział Instytutu Pamięci Narodowej oraz Wielkopolskie Muzeum Niepodległości – Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956. W seminarium wzięło udział 14 studentów z Bath Spa University oraz 14 studentów z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Projekt koordynowali: dr Allyson Edwards i dr Kevin Grieves z Bath Spa University oraz dr Rafał Kościański (IPN Oddział Poznań), a także prof. UAM dr hab. Elżbieta Lesiewicz, dr Magdalena Lorenc, mgr Mikołaj Sokolski oraz prof. UAM dr hab. Bartosz Hordecki z WNPiD UAM. 26 marca goście z BSU odwiedzili poznański oddział IPN, by zapoznać się z celami i formami działalności tej instytucji. Prelekcję dotyczącą misji oraz zadań IPN-u wygłosił dr Rafał Kościański, naczelnik Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Poznaniu. Po wizycie odbyła się podróż tramwajem historycznym ulicami Poznania (śladami Poznańskiego Czerwca). Wycieczkę poprowadziła Julia Kilanowska (IPN), przybliżając najistotniejsze informacje dotyczące Powstania Poznańskiego. W dalszej części programu goście z Wielkiej Brytanii odwiedzili Wielkopolskie Muzeum Niepodległości – Muzeum Czerwca 56’. W trakcie tej wizyty, Anna Matuszak (Wielkopolskie Muzeum Niepodległości) szczegółowo opowiedziała o przyczynach i przebiegu Poznańskiego Czerwca, a także przybliżyła historię placówki oraz scharakteryzowała eksponowane w niej zbiory. Szczególne wrażenie na zwiedzających wywarł dźwięk tysięcy par robotniczych „okuloków”, uderzających drewnianymi podeszwami o bruk. Głuchy, miarowy, ciężki odgłos budził dramat sprzed kilkudziesięciu lat. W środę, 27 marca, studenci z UAM i BSU spotkali się na Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa. Obrady otwarła prof. dr hab. Anna Potyrała, prodziekan WNPiD UAM ds. rozwoju naukowego i umiędzynarodowienia. W swojej wypowiedzi wskazała na istotność podejmowanej tematyki. Ponadto podkreśliła międzyuniwersytecki i międzykulturowy charakter spotkania. Wprowadzenie do seminarium wygłosiła dr Allyson Edwards. W jego trakcie przedstawiła wstępnie takie kwestie jak: problem „prawdy historycznej”, falsyfikacja przeszłości, dyplomacja pamięci, sekurytyzacja i militaryzacja pamięci oraz konfliktów narracyjnych. Następnie prof. UAM dr hab. Bartosz Hordecki zaprezentował Federację Rosyjską jako podmiot, który intensywnie ideologizuje dyskursy pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej. Zwrócił również uwagę na fakt, że polityka historyczna i dezinformacja dotycząca przeszłości wpisują się w wielopoziomowy system propagandy rosyjskiej. Jest on budowany i uporczywie wykorzystywany przez Rosję jako narzędzie polityki neoimperialnej (ufundowanej na zasadzie divide et impera). W toku praktycznej części warsztatów uczestnicy i uczestniczki pracowali w siedmiu czteroosobowych grupach – w każdej znalazły się dwie osoby reprezentujące BSU oraz dwie osoby reprezentujące UAM. Wszystkie grupy pracowały z dwoma wiodącymi tekstami reprezentującymi dwa odmienne spojrzenia na wybrane konflikty pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej (korzystając z konsultacji ze specjalistkami i specjalistami). Spory, które wybrano do analizy, wiązały się z problemem ich polityzacji oraz ideologizacji przez Federację Rosyjską. Tym samym w toku seminarium studenci mogli podjąć refleksję dotyczącą militaryzacji oraz sekurytyzacji konfliktów pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej w kontekście rosnącej rosyjskiej presji neoimperialnej.
Spis przedyskutowanych zagadnień przedstawia się następująco:
Grupa 1 – Securitisation of History: St. George’s Ribbon
Grupa 2 – ‘Goodbye Lenin’ Soviet monuments in ‘Post-Soviet’ Times
Grupa 3 – Imagined geographies: Dispute on Euroasianism and its Neo-imperial Meaning
Grupa 4 – World War II: Debate on its causes and the role of Poland and the USSR in the crisis of the Versailles system
Grupa 5 – Language policies of Ukraine and Russia: Debate on the mutual relations between Russian and Ukrainian
Grupa 6 – Whose Malevich? Decolonization of art
Grupa 7 – Stalin in popular memory
Wszystkie zespoły przygotowały prezentacje, które zostały przedstawione w sesji finałowej. Wystąpienia wypadły merytorycznie i atrakcyjnie. Uczestnicy seminarium wykazali się sporą biegłością narracyjną, oddzielając wyraźnie fakty od opinii, a także zdanie autorów referowanych tekstów od własnego komentarza. W wystąpieniach uchwycono główne punkty sporne pomiędzy narracją rosyjską oraz narracjami nierosyjskimi. Ponadto studenci rzetelnie zestawili argumenty prezentowane przez autorów analizowanych materiałów. Identyfikowali też różne typy dyskursów, w ramach których argumenty te są wykorzystywane. Spotkanie przyniosło uczestnikom wiele nowych doświadczeń, wrażeń i emocji. Było okazją do praktykowania dialogu międzykulturowego. Stanowiło inspirację, by formułować i zestawiać ze sobą perspektywy poznawcze koleżanek i kolegów z Białorusi, Polski, Ukrainy i Wielkiej Brytanii. Zachęcało, by łączyć i przeplatać wzorce charakteryzujące polską i brytyjską kulturę akademicką. Po seminarium, w czwartek 28 marca, goście z BSU wybrali się na wycieczkę do Wrocławia. W jej trakcie obejrzeli m. in. Panoramę Racławicką. Spotkanie z dziełem wypadło inspirująco, zachęcając do dalszej refleksji nad formami kultywowania pamięci zbiorowej oraz kreowania narracji historycznych. Już dziś myślimy o kolejnej edycji seminarium. W przyszłym roku studenci podejmą problem rozumienia i prezentowania historii imperialnej (w szczególności w kontekście dziejów Imperium Brytyjskiego i Imperium Rosyjskiego).
prof. UAM dr hab. Bartosz Hordecki
