Rada Europejska w procesie kształtowania kompetencji formalnych i nieformalnych w zakresie działań zewnętrznych Unii Europejskiej
Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki - Konkurs OPUS 8
Nr projektu: 2015/19/B/HS5/00131
Kierownik projektu: Beata Przybylska-Maszner
- Opis projektu
Ostatnia dekada to okres charakteryzujący się ogromną dynamiką zmian wewnątrz Unii Europejskiej i jej otoczeniu zewnętrznym. Podstawową zasadą funkcjonowania Unii Europejskiej jest oparcie jej działania na permanentnym procesie interakcji pomiędzy: podmiotami instytucjonalnymi, państwami członkowskimi, państwami trzecimi i innymi organizacjami międzynarodowymi. Wśród instytucji europejskich kluczową rolę odgrywa Rada Europejska, która przekształciła się w centrum podejmowania decyzji politycznej Unii. Post-lizbońska Rada Europejska wyposażona została w urząd Przewodniczącego, który zastąpił rotacyjną prezydencję krajową. Istotne wzmocnienie jego pozycji widoczne jest w praktyce wykonywania powierzonych jej kompetencji. Głównym celem projektu było dokonanie całościowej analizy i oceny czynników wpływających na rozwój tej instytucji w odniesieniu do trzech determinujących badania pojęć: komplementarność, dysfunkcjonalność, kryzys. Ponadto istotnym elementem badań była analiza interakcji państw członkowskich UE i innych instytucji europejskich, jak i podmiotów zewnętrznych (wybranych państw trzecich, organizacji międzynarodowych) w procesie kształtowania decyzji politycznych Rady Europejskiej w odniesieniu do wybranych problemów międzynarodowych. Grupa badawcza skupiła się także na zmianie związanej z funkcjonowaniem tej instytucji uwzględniając rolę i wpływ jej przewodniczącego. Szczegółowe cele projektu obejmowały:
1. Dokonanie kompleksowych analiz i ewaluacji politycznego, ekonomicznego i społecznego oddziaływania Rady Europejskiej;
2. Diagnozę obszarów, w których konieczne jest przedefiniowanie unijnego zaangażowania Rady Europejskiej w nowych warunkach politycznych;
3. Zdefiniowanie krótko i długookresowych perspektyw dalszego rozwoju tej instytucji;4. Wskazanie potencjalnych kierunków oddziaływania RE w obszarze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;
5. Ukazanie aktywności Rady Europejskiej w szerszym kontekście międzynarodowym, na tle wybranych sytuacji kryzysowych wewnętrznych i zewnętrznych;
6. Sformułowanie wytycznych służących określeniu ewolucji kompetencji Rady Europejskiej.
Projekt nie był ograniczony jedynie do oceny dotychczasowych kierunków działań, form i instrumentarium aktywności UE. Szczegółowej analizie poddane zostaną proponowane kierunki rozwoju tej instytucji w obliczu nasilającej się dysfunkcjonalności systemu instytucjonalnego UE, przejawy aktywności RE oraz determinanty kształtujące unijne zaangażowanie w wybranych państwach trzecich, w szczególności uwarunkowania zarządzania kryzysowego UE, a także mechanizm decyzyjny w odniesieniu do zasady komplementarności wzajemnych relacji międzyrządowych i międzyinstytucjonalnych.
Projekt charakteryzował kompleksowe podejście do analizowanej problematyki, gdyż przedmiotem analiz i ocen było bardzo szerokie spektrum oddziaływania Rady Europejskiej, a także determinanty i bezpośrednie skutki europejskiego zaangażowania w kontekście podejmowania w tej instytucji decyzji politycznych. Dodatkowo, kompleksowy, a zarazemnowatorski charakter przedkładanego projektu wiązał się z ukazaniem aktywności RE w szerszym kontekście międzynarodowym, z uwzględnieniem działań innych państw trzecich i organizacji międzynarodowych. Projekt ukazać ma bowiem zarówno rozbieżności interesów międzyrządowych, jak i obszary wspólnego zainteresowania, co pozwoli określić skuteczne sposoby realizacji założeń polityki zewnętrznej UE. W konsekwencji, wyniki badań prowadzonych w ramach przedkładanego projektu pełnić mogą rolę pomocniczą w odniesieniu do procesów decyzyjnych i implementacji decyzji RE. Nowatorskim charakterem charakteryzują się badania poświecone porównaniu strategii prowadzenia działań i aktywności przez dwóch przewodniczący RE.
Podjęty problem badawczy wydaje się niezwykle aktualny, gdyż wśród instytucji europejskich, to właśnie Rada Europejska zasługuję na szczególną uwagę, w związku z ogromną dynamiką przekształceń, zwłaszcza w okresie po wejściu w życie Traktatu lizbońskiego. Rada Europejska jest przykładem rozwoju międzyrządowej formuły ośrodka decyzji politycznej w zinstytucjonalizowane centrum polityczne. Nadal zauważalna jest w niej interakcja pomiędzy wolą polityczną państw członkowskich, a tłem agendy prac pozostałego zaplecza instytucjonalnego UE. Międzyrządowy układ, którego podstawą jest siatka interesów narodowych, nakłada się na układ sił międzyinstytucjonalnych. Kryzysowe czasy sprzyjają utrzymaniu wpływu na decyzje bliżej ośrodków międzyrządowych. Rola Rady Europejskiej wzrasta, co zdaniem zespołu będzie miało wpływ na dalszy rozwój Unii Europejskiej i formułę kształtowania przywództwa europejskiego.
- Zespół projektowy
Kierownik projektu
Prof. UAM dr hab. Beata Przybylska-Maszner - (ORCID: https://orcid.org/0000-0002-8868-1933) - absolwentka europeistyki na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz studiów podyplomowych w Département de Sciences Juridiques Université Nancy 2 w zakresie prawa Unii Europejskiej (DEA, Diplôme d’Études Approfondies – droit communataire). Pracę doktorską zatytułowaną Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony obroniła w roku 2004. Zatrudniona na stanowisku profesora nadzwyczajnego w Zakładzie Badań nad Integracją Europejską Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Swoje zainteresowania badawcze koncentruje wokół zagadnień związanych z instytucjonalizacją w procesie integracji europejskiej; wspólną polityką zagraniczną, bezpieczeństwa i obrony UE; działaniami zewnętrznymi UE, w szczególności jej relacjami z państwami afrykańskimi.
Sekretarz redakcji i zastępca redaktora naczelnego czasopisma Rocznik Integracji Europejskiej (www.rie.amu.edu.pl). Przewodnicząca oddziału poznańskiego Polskiego Towarzystwa Studiów Europejskich. Członkini Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Studiów Europejskich. Zastępca dyrektora Centrum Dokumentacji Europejskiej przy WNPiD UAM w Poznaniu. Ekspert Sieci Team Europe w Polsce - projekt koordynowany przez Dyrekcję Generalną ds. Komunikacji Społecznej Komisji Europejskiej. W latach 2001 – 2019 Wiceprezes Ośrodka Badań i Edukacji Europejskiej. Członkini EISA, a także PTSM i PTNP – oddziały w Poznaniu. Uczestniczy w pracach rady redakcji czasopisma „International Relations and Diplomacy”. Recenzentka w czasopismach: „Przegląd Europejski”, „Rocznik Europeistyczny”, „Przegląd Zachodni”, „Studia Polityczne ISP PAN”. Kierownik studiów podyplomowych „Ewaluacji, kontroli i audytu projektów unijnych”.
Więcej informacji: http://przybylska-maszner.eu/
Wykonawcy
Prof. dr hab. Zbigniew Czachór
Prof. UAM dr hab. Jarosław Jańczak
Dr Adam Jaskulski
- Wybrane publikacje powstałe w ramach projektu
· Beata Przybylska-Maszner, Zbigniew Czachór (2021), The European Council in the Process of Transformation, Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, Poznań.
· Beata Przybylska-Maszner, Jarosław Janczak (red.) (2021), The Process of Shaping the Formal and Informal Powers of the European Council with Regard to EU External Actions, Logos Berlin Verlag, Berlin. ISBN: 978-3-8325-5323-4.
· Zbigniew Czachór, 2017,The European Council in view of external security and international threats to the European Union. Between idealism and realism, „Rocznik Integracji Europejskiej”, no. 10, s. 39-55. DOI: 10.14746/rie.2017.11.4.
· Adam Jaskulski, 2017, The role of the European Council in the Brexit negotiations and in shaping the new forein policy of the European Union, “Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, no. 4, s. 27-40. DOI 10.14746/ssp.2017.4.9.
· Beata Przybylska-Maszner (2018), Rada Europejska w procesie przekształceń strukturalnych 1961-1977, „Rocznik Integracji Europejskiej", nr 12, s. 27-40. 10.14746/rie.2018.12.2.
· Zbigniew Czachór, 2018,Strategiczny program Unii Europejskiej w okresie zmian. Jak Europa i jej Unia zamierza nas "chronić, wspierać i bronić"? Analiza subwencyjna, (w:) Integracja europejska. Polska perspektywa, pod redakcją Z. Czachór, T.G. Grosse, W. Paruch, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa, s. 51-78.
· Zbigniew Czachór, 2019,The political system of the European Union and the politological and political determinants of the activity of the EU Council and the European Council, „Rocznik Integracji Europejskiej”, no. 13, s. 31-42. DOI:10.14746/rie.2019.13.2
· Beata Przybylska-Maszner (2020), Funkcja przewodniczącego Rady Europejskiej - kompetencje formalne i nieformalne w świetle postanowień traktatu lizbońskiego i praktyki działań, „Rocznik Integracji Europejskiej”, no. 14, s. 373-389. DOI: 10.14746/rie.2020.14.24.