KNPiD rozpoczyna nowy projekt! Koło zaprasza do skorzystania z oferty cotygodniowych powtórek z wiedzy o społeczeństwie! Spotkania odbywać się będą w aplikacji Microsoft Teams.
Wiedza o społeczeństwie – propozycje tematów
Kontakt: mgr Marcin Wochelski, marwoc1@st.amu.edu.pl
1. Człowiek i społeczeństwo
1. Potrzeby człowieka i ich hierarchia, uwzględniająca społecznie akceptowany system aksjologiczny;
2. Współczesne typy rodziny; problemy związane z realizacją różnych funkcji rodziny w Rzeczypospolitej Polskiej;
3. Role społeczne człowieka w związku z jego przynależnością do różnych grup społecznych; zasady wzajemności, zaufania i pomocy;
4. Katalog wartości afirmowanych w społeczeństwie polskim i jego analizy; rola wartości w światopoglądzie;
5. Charakter procesu socjalizacji; przykłady wpływu społecznego w różnych dziedzinach życia; zalety i wady konformizmu i nonkonformizmu;
6. Tolerancja a akceptacja; tworzenie się podziałów w społeczeństwie na „swoich” i „obcych”; przyczyny, przejawy i skutki nietolerancji i stygmatyzacji; możliwe sposoby przeciwstawiania się tym zjawiskom;
7. Podstawowe metody rozwiązywania konfliktów (mediacja, negocjacje, arbitraż) oraz zalety i wady wskazanych rozwiązań;
8. Współczesne społeczeństwo i jego cechy (otwarte, postindustrialne, konsumpcyjne, masowe i informacyjne);
9. Problemy życiowe młodzieży w społeczeństwie polskim.
2. Społeczeństwo obywatelskie
1. Rodzaje i przykłady organizacji pozarządowych; działalność wybranych organizacji tego typu w Rzeczypospolitej Polskiej; zakres niezbędnych uregulowań w statucie stowarzyszenia;
2. Funkcjonujące w Rzeczypospolitej Polskiej kościoły i inne związki wyznaniowe;
3. Cechy konstytutywne partii politycznych; partie polityczne, które w ostatnich wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przekroczyły próg niezbędny do uzyskania dotacji budżetowej, i nazwiska ich liderów; podstawowe założenia programowe tych ugrupowań;
4. Krytyczna analiza materiałów z kampanii wyborczych (np. spoty, memy, ulotki i hasła wyborcze);
5. Współczesne media w Rzeczypospolitej Polskiej – główne dzienniki, tygodniki społeczno-polityczne, stacje telewizyjne i radiowe, portale internetowe; charakterystyka wybranego tytułu/ stacji/ portalu ze względu na specyfikę, formę i treść przekazu;
6. Analiza przekazów medialnych i porównanie przekazów różnych mediów dotyczące tych samych wydarzeń czy procesów; formułowanie własnej opinii w oparciu o poznane fakty; przejawy nieetycznych zachowań dziennikarzy;
7. Przejawy patologii życia publicznego i ich negatywny wpływ na życie publiczne; mechanizmy korupcji i analiza – z wykorzystaniem materiałów medialnych – jej udowodnionego przykładu;
8. Interpretacja wyników badań opinii publicznej; porównanie wyników sondaży z rzeczywistymi postawami lub zachowaniami (np. sondaży przedwyborczych oraz rezultatów wyborów), hipotezy dotyczące przyczyn różnic przekraczających wartość błędu statystycznego.
3. Organy władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej
1. Zasady ustrojowe zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (demokratycznego państwa prawnego, unitarnej formy państwa, zwierzchnictwa narodu, gwarancji praw i wolności jednostki, konstytucjonalizmu, podziału i równowagi władz, republikańskiej formy rządu, pluralizmu, decentralizacji, samorządności, społecznej gospodarki rynkowej); preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2. Formy demokracji bezpośredniej; specyfika referendum ogólnokrajowego i rodzaje referendów lokalnych w Rzeczypospolitej Polskiej; jakie warunki muszą zostać spełnione, by referendum się odbyło oraz by jego wyniki były wiążące (w przypadku lokalnych: by było ważne); wyjaśnienie – na wybranym przykładzie – wpływu konsultacji publicznych na kształtowanie prawa w Rzeczypospolitej Polskiej;
3. Przeprowadzanie powszechnych i bezpośrednich wyborów organów władzy publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej; na przykładzie wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej porównanie ordynacji proporcjonalnej i większościowej; potencjalne wady i zalety każdego z tych systemów wyborczych;
4. Struktura oraz organizacja pracy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (prezydium, komisje, kluby i koła; kworum, rodzaje większości) oraz status posła, w tym instytucje mandatu wolnego i immunitetu; kompetencje Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Zgromadzenia Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej;
5. Znaczenie, jakie dla pozycji ustrojowej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ma fakt wyborów powszechnych; kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej: ceremonialno-reprezentacyjne, w stosunku do rządu, parlamentu i władzy sądowniczej, w polityce zagranicznej oraz bezpieczeństwa państwa;
6. Kompetencje Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; podstawowe działy administracji rządowej i zadania wojewody; rola Prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej; procedury powoływania i odwoływania rządu; określenia: wotum zaufania, konstruktywne wotum nieufności, wotum nieufności wobec ministra, dymisja (w tym w wyniku skrócenia kadencji Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej);
7. Zakres działania poszczególnych poziomów samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) w Rzeczypospolitej Polskiej, z uwzględnieniem struktury głównych kierunków wydatków budżetowych na te działania oraz źródeł ich finansowania;
8. Organy stanowiące i wykonawcze samorządu terytorialnego na poziomie gminy i miasta na prawach powiatu oraz powiatu i województwa w Rzeczypospolitej Polskiej; kompetencje tych organów i zależności między nimi;
9. Struktura sądownictwa powszechnego i administracyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz zadania Sądu Najwyższego; niezależność sądów i niezawisłość sędziów;
10. Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli, Trybunału Konstytucyjnego, Trybunału Stanu i prokuratury w Rzeczypospolitej Polskiej; znaczenie tych instytucji dla funkcjonowania państwa prawa.
4. Prawa człowieka i ich ochrona
1. „Zasady ogólne” i katalog praw człowieka zapisane w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;
2. Sądowe środki ochrony praw i wolności w Rzeczypospolitej Polskiej oraz sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich; tworzenie skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich (według wzoru dostępnego na stronie internetowej); znaczenie skargi konstytucyjnej;
3. Znaczenie Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w kontekście Europejskiego Trybunału Praw Człowieka; warunki, jakie muszą zaistnieć, aby rozpatrzył on skargę obywatela; analiza wybranego wyrok tego trybunału;
4. Szczegółowe prawa mniejszości narodowych i etnicznych oraz grupy posługującej się językiem regionalnym w Rzeczypospolitej Polskiej; prawa mniejszości polskiej w różnych państwach;
5. Przypadki naruszania praw człowieka w państwach demokratycznych;
6. Organizacje pozarządowe zajmujące się ochroną praw człowieka; charakterystyka działania jednej z nich;
7. Różnice w przestrzeganiu praw człowieka w państwie demokratycznym i niedemokratycznym; problem łamania praw człowieka w wybranym państwie niedemokratycznym.
5. Prawo w Rzeczypospolitej Polskiej
1. Normy prawne a inne typy norm; podstawowe zasady prawa (prawo nie działa wstecz, domniemanie niewinności, nie ma winy bez prawa, nieznajomość prawa szkodzi); konsekwencje łamania norm prawnych;
2. Źródła prawa w Rzeczypospolitej Polskiej – szczególna moc konstytucji; procedura ustawodawcza;
3. Prawo cywilne, rodzinne, administracyjne i karne; umiejętność wskazania, w jakim kodeksie obowiązującym w Rzeczypospolitej Polskiej można znaleźć przepisy dotyczące konkretnej sprawy; interpretacja przepisów prawnych;
4. Podstawowe instytucje prawne części ogólnej prawa cywilnego i prawa zobowiązaniowego w Rzeczypospolitej Polskiej (osoba fizyczna, zdolność prawna a zdolność do czynności prawnych, przedstawicielstwo a pełnomocnictwo, zobowiązanie);
5. Podstawowe instytucje prawne prawa rzeczowego i spadkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (własność, formy nabycia własności, spadek, dziedziczenie ustawowe i testamentowe, zachowek);
6. Podstawowe instytucje prawne prawa rodzinnego w Rzeczypospolitej Polskiej (małżeństwo, wspólnota majątkowa, prawa i obowiązki rodziców oraz dziecka, w tym pełnoletniego, obowiązek alimentacyjny);
7. Przebieg postępowania cywilnego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz uczestniczące w nim strony; analiza przykładu z zakresu prawa cywilnego lub rodzinnego, w tym pozwu w takiej sprawie;
8. Rozróżnienie aktów administracyjnych od innego rodzaju dokumentów; warunki aby decyzja administracyjna w Rzeczypospolitej Polskiej była ważna;
9. Odwołanie od decyzji organów administracyjnych;
10. Przebieg postępowania administracyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej; analiza wzorów zażaleń na postanowienia organów administracji oraz wzorów skarg do wojewódzkiego sądu administracyjnego;
11. Przebieg postępowania karnego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz uczestniczące w nim strony; główne prawa, jakie przysługują ofierze, sprawcy i świadkowi przestępstwa; przygotowanie zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa;
12. Pomoc prawna w konkretnych sytuacjach; zadania notariuszy, radców prawnych, adwokatów;
13. Korzystanie z dokumentacji gromadzonej w urzędach (ze szczególnym uwzględnieniem e-administracji) i archiwach oraz jakie sprawy można dzięki temu załatwić; przygotowanie wniosku o udzielenie informacji publicznej.
6. Wybrane problemy polityki publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej
1. Funkcjonowanie systemu obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w Rzeczypospolitej Polskiej; ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe; zadania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;
2. Obowiązkowe i dobrowolne ubezpieczenia zdrowotne w Rzeczypospolitej Polskiej; cele i zadania centralnej instytucji koordynującej funkcjonowanie służby zdrowia; korzystanie z publicznej opieki zdrowotnej;
3. Działania w celu ograniczenia bezrobocia i wykluczenia społecznego na przykładzie działalności urzędu pracy w swoim powiecie;
4. Możliwości kontynuacji edukacji (studia I stopnia i jednolite magisterskie, szkoły kształcące w zawodzie); podnoszenie kwalifikacji zawodowych.
7. Współczesne stosunki międzynarodowe
1. Podmioty prawa międzynarodowego publicznego i podstawowe zasady prawa międzynarodowego (powstrzymania się od groźby użycia siły lub jej użycia, integralności terytorialnej, pokojowego załatwiania sporów, nieingerencji w sprawy wewnętrzne państwa, suwerennej równości, samostanowienia narodów, suwerenności, nienaruszalności granic);
2. Współczesne stosunki międzynarodowe oraz współzależność państw w środowisku międzynarodowym;
3. Pojęcie globalizacji, jej formy i skutki w sferze polityki, kultury i społeczeństwa; wpływ na ten proces podmiotów prawa międzynarodowego; najważniejsze wyzwania związane z procesem globalizacji;
4. Konflikty etniczne na obszarze państw członkowskich Unii Europejskiej; ich przyczyny i konsekwencje;
5. Źródła współczesnego terroryzmu; różne organizacje terrorystyczne i sposoby oraz przykłady ich działania;
6. Zadania ambasad i konsulatów, na przykładzie placówek Rzeczypospolitej Polskiej,;
7. Cele i najważniejsze organy Organizacji Narodów Zjednoczonych (Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Sekretarz Generalny, Rada Gospodarcza i Społeczna, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości); wybrane działania i ich skuteczność;
8. Akty prawa pierwotnego Unii Europejskiej; państwa członkowskie; podstawowe obszary i zasady działania Unii Europejskiej;
9. Najważniejsze instytucje Unii Europejskiej: Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, Parlament Europejski, Rada Europejska i Trybunał Sprawiedliwości;
10. Prawa obywatela Unii Europejskiej; korzyści i koszty członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej;
11. Geneza, cele i najważniejsze organy Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego; wpływ tej organizacji na utrzymanie pokoju międzynarodowego i pozycję Stanów Zjednoczonych Ameryki w świecie.